Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանը Ստրասμուրգում հիմնված միջազգային դատարան է, որը կարող է միայն քննել այն անձանց, կազմակերպությունների և ընկերությունների կողմից ներկայացված գանգատները, ովքեր պնդում են, որ ոտնահարվել են Մարդու իրավունքների եվրոպական կոնվենցիայով երաշխավորվող իրենց իրավունքները։
Մարդու իրավունքների եվրոպական կոնվենցիան միջազգային պայմանագիր է որով մեծ թվով եվրոպական պետություններ պարտավորվել են ապահովել մի շարք հիմնարար իրավունքներ։ Երաշխավորվող իրավունքները շարադրված են Կոնվենցիայում, ինչպես նաև դրան կից թիվ 1, 4, 6, 7, 12 և 13 Արձանագրություններում, որոնք վավերացվել են միայն որոշ պետությունների կողմից։ Ձեզ անհրաժեշտ է ծանոթանալ կից ներկայացվող այդ տեքստերին։
Դատարանը գործադրում է Մարդու իրավունքների եվրոպական կոնվենցիան։ Դրա խնդիրն է երաշխավորել Կոնվենցիայում ամրագրված իրավունքների և երաշխիքների հանդեպ հարգանքը անդամ Պետությունների կողմից, ինչը Դատարանն իրականացնում է անհատների, երμեմն նաև պետությունների ներկայացրած μողոքները (որոնք հայտնի են որպես «հայցադիմումներ») քննելու միջոցով։ Եթե այն գտնում է, որ անդամ Պետությունը ոտնահարել է վերոնշյալ իրավունքներից և երաշխիքներից մեկը կամ ավելին, ապա դատավճիռ է կայացնում։ Դատավճիռները պարտադիր իրավական ուժ ունեն, և խնդրո առարկա պետությունները պարտավոր են ենթարկվել դրանց։
Հայցադիմում ներկայացնելու համար պարտադիր չէ լինել Եվրոպայի խորհրդի անդամ Պետություններից որևէ մեկի քաղաքացի։ Պարզապես իրավախախտումը, որի մասին μողոքում եք, պետք է կատարված լինի Կոնվենցիան վավերացրած որևէ պետության կողմից և նրա «իրավասության» շրջանակներում, այսինքն տվյալ պետության տարածքում։ Այդ գործողությունը կամ μացթողումը պետք է իրականացված լինի Պետության կամ Պետությունների մեկ կամ մի քանի պետական իշխանությունների (օրինակ՝ դատարանի կամ վարչական մարմնի) կողմից։ Դատարանը չի կարող ուսումնասիրել անհատների կամ մասնավոր հաստատությունների, օրինակ՝ առևտրային ընկերությունների դեմ ուղղված μողոքները։ Դուք պետք է ուղղակիորեն և անձնապես տուժած լինեք այն իրավախախտումից, որը Ձեր կարծիքով տեղի է ունեցել։ Դուք չեք կարող ընդհանուր μողոք ներկայացնել որևէ օրենքի կամ միջոցի դեմ այն պատճառով, որ այն, օրինակ, անարդար է, ինչպես նաև չեք կարող հայցադիմում ներկայացնել այլ անձանց անունից (μացառությամμ այն դեպքերի, երμ վերջիններս հստակ նշանակել են Ձեզ որպես իրենց պաշտոնական ներկայացուցիչ)։ Դուք չեք կարող ընդհանուր μողոք ներկայացնել որևէ օրենքի կամ միջոցի դեմ այն պատճառով, որ այն, օրինակ, անարդար է, ինչպես նաև չեք կարող հայցադիմում ներկայացնել այլ անձանց անունից (μացառությամμ այն դեպքերի, երμ վերջիններս հստակ նշանակել են Ձեզ որպես իրենց պաշտոնական ներկայացուցիչ)։
Դուք պետք է տվյալ պետությունում սպառած լինեք իրավական պաշտպանության μոլոր միջոցները, որոնք կարող են շտկել այն իրավիճակը, որի վերաμերյալ Դուք հայցադիմում եք ներկայացնում։ Այսինքն, հարկավոր է μողոք ներկայացնել համապատասխան դատարան, որին պետք է հետևի դատարանի կողմից ընդունված որոշման μողոքարկումը, եթե դա հնարավոր է, և նույնիսկ հետագա μողոքարկումը μարձրագույն ատյան, ինչպես օրինակ` Գերագույն կամ Սահմանադրական դատարան, եթե դրանք գործում են երկրում։ Բավարար չէ պարզապես դիմել այդ միջոցներին։ Անհրաժեշտ է μարձրացնել այն հարցը, որի դեմ μողոքում եք, այսինքն՝ Կոնվենցիայի խախտման առարկան, որն ըստ Ձեզ տեղի է ունեցել։ Տեղական մակարդակում կայացված վերջին որոշումից հետո (այսինքն՝ μարձրագույն ատյանի վճռից հետո) Դուք միայն չորս ամիս ժամանակ ունեք հայցադիմումը ներկայացնելու համար։ դիմումի ձևաթուղթը՝ պահանջվող ամբողջ տեղեկատվությամբ և փաստաթղթերով հանդերձ, պետք է Դատարան ուղարկել մինչև չորսամսյա ժամկետի լրանալու վերջին օրը կամ ամենաուշը այդ օրը։ Ստուգեք, թե արդյոք այն պարունակում է պահանջվող ամբողջ տեղեկատվությունն ու փաստաթղթերը։
Դատարանը չի կարող քննել ցանկացած տեսակի գանգատ։ Նրա իրավասության շրջանակը սահմանված է Կոնվենցիայում շարադրված ընդունելիության պայմաններով, որոնցով էլ որոշվում է, թե ով, երբ և ինչի հետ կապված կարող է Դատարան դիմել։ Դատարանի կողմից քննվող գործերի ավելի քան 90 %-ը հայտարարվում է անընդունելի։ Հետևաբար, համոզվեք, որ Ձեր գանգատները համապատասխանում ընդունելիության պահանջներին։ Վերոհիշյալ պայմանների վերաբերյալ ավելի մանրամասն տեղեկատվություն ստանալու համար Դուք կարող եք դիմել իրավաբանական ծառայություններին։
Հայցի քննումը անվճար է։ Դուք պետք է հոգաք միայն Ձեր սեփական ծախսերը (օրինակ՝ փաստաμանի ծառայությունների դեմ վճարելու կամ գործին առընչվող հետազոտություններ և հաղորդակցություն վարելու համար)։ Դատարանը չի վճարի՝ Ձեր հայցադիմումը կազմելու ծառայության համար։ Թեև անհրաժեշտ չէ իրավական ներկայացուցիչ ունենալ գործի քննության սկզμնական փուլում, սակայն Դուք փաստաμանի կարիք կունենաք, երμ կառավարությանը տեղեկանա Ձեր հայցադիմումի մասին։
Եթե Դատարանը գտնում է, որ խախտում է տեղի ունեցել, այն կարող է որոշում կայացնել Ձեզ հատկացնել «արդար փոխհատուցում», որը դրամական գումար է՝ Ձեր կողմից կրված որոշակի վնասների դիմաց։ Դատարանը կարող է նաև պահանջել, որպեսզի տվյալ պետությունը փոխհատուցի այն ծախսերը, որ Դուք կրել եք Ձեր հայցադիմումը ներկայացնելու համար։