Mannréttindadómstóll Evrópu (MDE) er alþjóðadómstóll sem getur eingöngu tekið til skoðunar kæruefni frá einstaklingum, samtökum og félögum sem halda því fram að brotið hafi verið á réttindum þeirra samkvæmt mannréttindasáttmála Evrópu.
Samningur um verndun mannréttinda og mannfrelsis er alþjóðlegur sáttmáli sem fjölmörg evrópsk ríki hafa samþykkt til að tryggja tiltekin grundvallarréttindi. Réttindin sem eru tryggð eru sett fram í sjálfum mannréttindasáttmálanum og einnig í samningsviðaukum nr. 1, 4, 6, 7, 12 og 13, sem aðeins nokkur ríkjanna hafa samþykkt.
Mannréttindadómstóllinn getur eingöngu tekið mál til skoðunar ef
– kæruefni snýr að ríki sem hefur fullgilt sáttmálann eða viðkomandi samningsviðauka; – kæruefni tengist atriðum sem varða ábyrgð opinbers yfirvalds (löggjafa, stjórnsýslustofnunar, dómstóls, o.s.frv.); Mannréttindadómstóllinn getur ekki tekið fyrir kærur gegn einstaklingum eða einkareknum stofnunum; þú hefur sjálfur orðið fyrir beinum áhrifum af brotum á grundvallarréttindum (ert með „stöðu brotaþola“); kæruefni er í tengslum við brot á einum eða fleiri réttindum sem sett eru fram í mannréttindasáttmálanum og samningsviðaukunum;
– þú hefur tæmt réttarúrræði heima fyrir til að leita leiðréttinga á brotum á réttindum („innlend réttarúrræði tæmd“); þetta þýðir að áður en kæra er lögð fyrir dómstólinn þarf almennt að hafa lagt fram sömu kæruefni fyrir innlenda dómstóla, þ.m.t. æðsta dómstig. Kærueyðublaðið, ásamt öllum tilskildum upplýsingum og skjölum, verður að senda Mannréttindadómstólnum á eða fyrir lokadag fjögurra mánaða tímabilsins. Staðfesta að það innihaldi allar þær upplýsingar og skjöl sem krafist er.
Mannréttindadómstóllinn getur ekki tekið fyrir allar tegundir kæruefna. Valdsvið hans er skilgreint út frá skilyrðum fyrir meðferðarhæfi kæra, sem sett eru fram í mannréttindasáttmálanum, sem setur takmörk varðandi hver getur lagt fram kæru, hvenær og varðandi hvað. Yfir 90% þeirra kæra sem Mannréttindadómstóllinn tekur til meðferðar er vísað frá. Því skal athuga hvort kæruefni uppfylli skilyrðin, til að teljast meðferðarhæf. Til að fá frekari upplýsingar varðandi þessi viðmið er hægt að hafa samráð við lögmann.
Mál aðila verða tekin til meðferðar án endurgjalds. Kærandi þarf ekki að ráða lögmann á því stigi þegar kæran er lögð fram. Kærandinn er upplýstur um þegar málið kemst á það stig málsmeðferðarinnar að þörf sé á leita sér aðstoðar lögmanns. Á þessu stigi — þegar Mannréttindadómstóllinn hefur tilkynnt viðkomandi stjórnvöldum um kæruna til að fá skriflegar athugasemdir — getur kærandinn átt rétt á réttaraðstoð ef hann hefur takmörkuð fjárráð til að greiða lögfræðikostnað og ef veiting slíkrar aðstoðar telst nauðsynleg fyrir tilhlýðilega framkvæmd málsins.
Mannréttindadómstóllinn getur dæmt bætur á grunni eftirfarandi atriða: kostnaður og útgjöld sem stofnað er til í því skyni að koma í veg fyrir eða rétta hlut sinn varðandi meint brot á sáttmálanum, bæði í réttarkerfinu innanlands og í málsmeðferðinni í Strassborg.