Het Europese Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) is een internationaal rechtsprekend orgaan met zijn zetel in Straatsburg dat enkel klachten kan onderzoeken van personen, organisaties en bedrijven die van mening zijn dat hun rechten onder het Europees Verdrag van de Rechten van de Mens geschonden zijn.
Het Verdrag tot Bescherming van de Rechten van de Mens en de Fundamentele Vrijheden is een internationale overeenkomst waarbij een groot aantal Europese Staten overeengekomen zijn om bepaalde fundamentele rechten te waarborgen. De gewaarborgde rechten zijn uiteengezet in het Verdrag zelf, alsmede in de Protocollen Nrs. 1, 4, 6, 7, 12 en 13, die slechts door sommige Staten zijn aanvaard.
Het Hof past het Europees Verdrag inzake de Rechten van de Mens toe. Zijn taak is erop toe te zien dat de staten de in het Verdrag neergelegde rechten en vrijheden eerbiedigen. Daartoe neemt het Hof kennis van klachten (“verzoekschriften” genaamd) ingediend door individuen of soms door staten. Als het Hof tot de vaststelling komt dat een lidstaat één of meerdere van deze rechten en vrijheden heeft geschonden, wordt dit in een uitspraak neergelegd. Deze uitspraak (“arrest” genaamd) is bindend; de betrokken lidstaat is verplicht er gevolg aan te geven.
U hoeft niet de nationaliteit te hebben van een lidstaat van de Raad van Europa. Het is voldoende dat de schending waarover u klaagt, gepleegd is door één van deze staten binnen zijn rechtsmacht, wat in het algemeen wil zeggen: binnen zijn grondgebied. Het handelen of nalaten waarover u klaagt, moet toe te schrijven zijn aan het openbaar gezag van de betrokken staat (bijvoorbeeld een rechterlijk orgaan of een bestuurslichaam). Het Hof kan geen kennis nemen van klachten gericht tegen privépersonen of tegen particuliere instellingen als commerciële bedrijven en dergelijke. U moet rechtstreeks en persoonlijk slachtoffer zijn van de schending waarover u klaagt. U kunt niet in het algemeen klagen over een wet of een bestuursmaatregel, bijvoorbeeld omdat u die onrechtvaardig vindt; u kunt ook geen klacht indienen namens anderen (tenzij het gaat om met naam aangeduide personen en u hen officieel vertegenwoordigt). U kunt niet klagen over schending van een ander verdrag dan het Europees Verdrag inzake de Rechten van de Mens, dus niet over de Universele Verklaring van Rechten van de Mens of het Handvest voor de Grondrechten.
U moet in de betrokken staat alle rechtsmiddelen hebben aangewend die een oplossing zouden hebben kunnen geven voor de situatie waarover u wilt klagen (het zal daarbij meestal gaan om een procedure voor de bevoegde rechter, eventueel gevolgd door hoger beroep en zelfs door een beroep op de hoogste rechter, bijvoorbeeld de cassatierechter of het constitutionele hof indien aanwezig in de betreffende lidstaat). Het is niet voldoende de rechtsgang te hebben doorlopen: u moet ook in de rechtsgang daadwerkelijk uw klachten aan de orde hebben gesteld (dat is te zeggen: de schendingen van het Verdrag waarover u bij het Hof wilt klagen). U hebt slechts vier maanden vanaf de datum van de definitieve nationale beslissing (in het algemeen is dat de uitspraak van de hoogste rechter) om uw verzoekschrift in te dienen. Het verzoekschriftformulier, vergezeld van alle benodigde informatie en documenten, dus op of vóór de laatste dag van de viermaandentermijn naar het Hof verzonden te worden. Controleer of alle vereiste informatie en documenten aanwezig zijn.
Het Hof kan niet elk soort klacht behandelen. Zijn bevoegdheden zijn beperkt door de voorwaarden voor ontvankelijkheid uiteengezet in het Verdrag, die bepalen wie, wanneer en waarover kan klagen. Meer dan 90 % van de door het Hof onderzochte verzoekschriften wordt niet-ontvankelijk verklaard. U dient daarom te controleren of uw verzoekschrift aan de ontvankelijkheidsvoorwaarden voldoet. Voor meer informatie over deze voorwaarden kunt u een advocaat raadplegen.
Het Hof behandelt uw klacht kosteloos. U hoeft slechts uw eigen kosten te dragen (bijvoorbeeld honoraria van advocaten, onderzoekskosten, portokosten). Het Hof zal u niet helpen een advocaat te betalen voor het opstellen van uw verzoekschrift. Ook al hoeft u aan het begin van de procedure niet door een advocaat te zijn vertegenwoordigd, u zult een advocaat nodig hebben zodra uw klacht ter kennis van de Regering is gebracht.
Als het Hof een schending van het Verdrag constateert, kan het u “billijke genoegdoening” toekennen in de vorm van geldelijke vergoeding van bepaalde vormen van schade. Het Hof kan ook verlangen dat de betrokken staat u de kosten vergoedt die u hebt moeten maken om uw recht te doen gelden.